Aanwijzing kinderpornografie
(2016A005)
|
Categorie |
|
|
Rechtskarakter |
Aanwijzing i.d.z.v. art. 130 lid 4 Wet RO |
|
Van |
College van Procureurs-Generaal |
|
Aan |
Hoofden van de OM-onderdelen |
|
Registratienummer |
2016A005 |
|
Datum inwerkingtreding |
1 mei 2016 |
|
Publicatie in Staatscourant |
2016, 19415 |
|
Relevante beleidsregels |
|
|
|
Aanwijzing executie-indicator en formulier risicoprofiel (2010A028) |
|
|
Aanwijzing AVR (2010A018gp) |
|
|
Aanwijzing mensenhandel (2013A012) |
|
|
Richtlijn voor strafvordering Kinderpornografie (2016R010) |
|
|
Richtlijn voor strafvordering verkrachting (Art. 242 Sr) (2012R012) |
|
|
Richtlijn voor strafvordering seksueel misbruik van minderjarigen (2015R047) |
|
|
Aanwijzing voorlichting opsporing en vervolging (2012A009) |
|
Wetsbepalingen |
Titel XIV, Tweede Boek van het Wetboek van Strafrecht Verdrag van Lanzarote inzake de bescherming van kinderen tegen seksuele uitbuiting en seksueel misbruik (Trb. 2008, 58 en Trb. 2010, 156) |
|
Bijlagen |
- |
SAMENVATTING
Deze aanwijzing geeft
een kader en regels voor de strafrechtelijke aanpak van zaken betreffende
kinderpornografie. De aanwijzing is een aanvulling op de Aanwijzing zeden, die
onverkort van toepassing is op kinderpornozaken, tenzij in de Aanwijzing
kinderpornografie anders wordt aangegeven.
Bij de aanpak
van kinderpornografie wordt aangesloten bij de uitgangspunten voor de
strafbaarstelling van kinderpornografie, blijkend uit de parlementaire
geschiedenis [1]:
- Minderjarigen dienen
beschermd te worden tegen het seksuele misbruik dat bij de vervaardiging
plaatsvindt;
- Minderjarigen dienen
beschermd te worden tegen het in omloop brengen van het materiaal waarop
ze seksueel misbruikt worden;
Afbeeldingen van
naturisme, sauna douchende of in bad zittende kinderen, en kinderen die naakt
in een studio of die zelf zonder dwang masturberen vallen hier dus niet onder.
Dit zijn namelijk gedragingen waar geen enkel misbruik en zelf seksuele
activiteiten plaatsvinden, als een minderjarige zelf zonder dwang en vrijwillig
masturbeert is nog steeds geen enkele sprake van misbruik.
Politie en justitie
maken zelf juist misbruik van deze wetgeving, door onschuldige mensen die
onschuldige beelden bezitten waarop kinderen masturberen af te doen als
seksueel misbruik kinderporno en zogenaamde slachtoffers. De echte slachtoffers
van deze wetgeving zijn de opgepakte onschuldige mensen, van een wetgeving die
fouter dan fout is.
- Minderjarigen dienen
beschermd te worden tegen materiaal dat misbruik inhoudt of suggereert.
Dit materiaal kan dienen om minderjarigen aan te moedigen of te verleiden
deel te nemen aan seksueel gedrag.
Voor kinderen vanaf het
10de levensjaar vindt na de lichamelijke ontwikkeling ook de
seksuele ontwikkeling plaats, in deze ontwikkeling ontdekken ze hun eigen
geslachtsdelen en dat van een ander. Ook hoort bij het ontdekken van het eigen
lichaam masturbatie bij of het experimenteren met leeftijdsgenootjes bij.
- De subcultuur die seksueel
misbruik van minderjarigen bevordert of als normaal en acceptabel probeert
voor te stellen dient als zodanig te worden bestreden.
1. ACHTERGROND
1.1 Kinderpornografie
Strafbare
feiten met betrekking tot kinderpornografie zijn zedendelicten en daarmee
ernstige schendingen van de lichamelijke en geestelijke integriteit van het
slachtoffer.
Afbeeldingen
van naturisme, sauna douchende en in bad gaande kinderen horen hier echter niet
bij, ook bij het zelf maken van de keuze dat kinderen zich graag online of op
foto’s en video’s masturberen horen niet bij deze categorie.
De
omstandigheden waaronder minderjarigen slachtoffer worden van het vervaardigen
van kinderpornografie alsmede de gevolgen ervan voor het persoonlijk leven van
het slachtoffer en zijn of haar omgeving, zijn bijzonder divers en moeilijk
meetbaar. Net als bij overige zedendelicten, moet bij onderzoek en vervolging
van kinderpornografie daarom uiterste zorgvuldigheid worden betracht.
Een bijkomend
en leedverzwarend element van kinderpornozaken is het aspect van internet: een
eenmaal verspreide afbeelding kan niet meer verwijderd worden en kan binnen een
korte periode nog vele malen bekeken of gedownload.
Het grootste
probleem is dat met namen de overheid het menselijke naaktheid niet accepteert,
ook accepteert men het niet dat kinderen rond het 10de levensjaar
het lichaam ontdekken en beginnen met masturbatie. Ook als er niet eens beelden
zijn van masturbatie maar een kind op het naaktstrand of in de sauna wordt door
de overheid al als kinderporno en niet normaal bestempeld. Ook nemen kinderen
naakt foto’s voor vrienden of om zichzelf te kunnen vergelijken, terwijl
iedereen eigenlijk naakt is en te wereld komt zou naakt tegenwoordig niet eens
normaal zijn. Maar het tegenovergestelde is niet normaal, dat alles dat met
naakt te maken heeft te kust en te keur wordt verafschuwd. Als iemand een
persoon op welke manier dan ook afrekent of verafschuwd omdat deze ergens naakt
op het internet zou staan dan is deze persoon juist niet normaal, waarom iemand
het leven zuur maken terwijl de persoon in kwestie niets verkeerds doet door
naar een naturisten camping en of strand te gaan of het nemen van een sauna,
bad of douche of zelf masturberen dat een geheel natuurlijk gedrag en
ontwikkeling is.
Die
wetenschap dragen slachtoffers van kinderporno-delicten altijd met zich mee.
Het gegeven dat een afbeelding op internet verspreid wordt en gedownload kan
worden kan steeds herhaald slachtofferschap tot gevolg hebben.
De productie
en verspreiding van kinderpornografie is bij uitstek een grensoverschrijdende
zaak.
Voor kinderen
van 0 tot en met 9 jaar is het een grensoverschrijdende zaak, op deze leeftijd
zijn kinderen nog op geen enkele manier met de geslachtsdelen of seksualiteit
te maken. Vanaf het 10de levensjaar is het ontdekken van de
geslachtsdelen en seksuele ontwikkeling de normaalste zaak. Ook het kind dat
vanaf de 10de levensjaar masturbeert en dit zelfs online doet is nog
steeds geen enkele grensoverschrijdende zaak, en is het netzo normaal als voor
volwassen online masturberend te zien zijn. Zelfs al worden die beelden
miljoenen keren gedeeld of op het internet gezet, de minderjarige die door deze
wetgeving als slachtoffer gemaakt wordt heeft ook tot de dag van vandaag niets
verkeerds of strafbaars gedaan, de personen die deze mensen en of minderjarige
chanteert zijn de personen die niet deugen en bezig zijn met een strafbaar feit.
En juist niet de personen die deze afbeeldingen bezitten en of bekijken,
masturbatie is voor elk wezen dier of mens een natuurlijk feit en verschijnsel.
Veel
kinderpornografisch materiaal wordt geproduceerd in landen waar dat met minder
risico kan dan in Nederland. Andersom kan in Nederland geproduceerd materiaal
op de wereldwijde markt gebracht worden. Vervolgens wordt het, veelal via
internet, in zeer korte tijd wereldwijd verspreid. Mondiaal is er een
gigantisch aanbod van kinderpornografisch materiaal en een grote afzetmarkt. De
lucrativiteit van deze handel is enorm.
Om over de
productie van kinderporno te spreken gaat ook veel te ver, wanneer is een
minderjarige met de productie van kinderporno bezig als de persoon zelf online
en op foto’s en video’s masturbeert of zich naakt vertoond is dit nog steeds
geen enkele productie of kinderhandel waar de wet wel bedoeld voor zou zijn.
Het gebruik
van minderjarigen in de internationale seksindustrie kent vele vormen. Dat
levert behalve kinderpornografisch materiaal (waarop expliciete seksuele
activiteit zichtbaar is of kinderen in erotische poses zijn afgebeeld) ook
materiaal op dat niet evident strafbaar is, maar waarvoor wel kinderen zijn
geëxploiteerd. Bezit van dergelijk materiaal kan dan ook bijdragen aan een verdenking
ten aanzien van kinderpornografie.
In deze tekst
worden ook naturisten foto’s of die van een normale thuissituatie ook als
kinderporno bestempeld zodra er dus naakt of een geslachtsdeel te zien is, en
elke ouder die foto’s of filmpjes heeft van zijn badende kinderen of naakt
spelend in de tuin en of een zwembadje zijn al kinderporno en strafbaar.
Terwijl je een enorm zieke geest moet hebben en een persoon moet zijn om dit
soort beelden als porno en misbruik gaat zien, dus een serieuze verdenking en een
zogenaamde strafbaarfeit voor afbeeldingen zonder kindermisbruik en of seksuele
activiteiten.
1.2 Onderzoek naar
kinderpornografie
Veel
slachtoffers van kinderpornozaken zijn kwetsbaar. Tegelijkertijd hebben
onderzoeken naar kinderpornografie een grote maatschappelijke impact en een
grote impact op het leven en de omgeving van de verdachte. Deze factoren
maken dat onderzoeken naar kinderpornografie met uiterste zorgvuldigheid moeten
worden uitgevoerd. De diverse belangen worden per zaak afgewogen en de prioritering
van handelen vindt plaats op basis van deze afweging.
Van
slachtoffers kan nog steeds niet gesproken worden zolang de personen op beeld
door hen zelf is vastgelegd of tijdens een naturistenvakantie, een sauna, een
douche, tijdens het bezoek van een naaktstrand en zo zijn er nog vele andere
activiteiten waar seksualiteit en of misbruik niet van toepassing is en geen
enkele slachtoffers schuilgaan. Met de slachtoffers vallen juist wel de mensen
die voor dit soort beelden te maken krijgen met politie, justitie en een
strafproces, deze mensen zijn de enige echte slachtoffers waar over je in een
slachtofferrol kunt spreken. Mensen die tot en met de dag van vandaag niet één
strafbaar feit hebben gepleegd maar onschuldige naaktfoto’s bezit te maken krijgen
met politie en het strafrecht en alle persoonlijke spullen in beslag genomen en
vernietigd worden door een wetgeving waar niet één letter van klopt! Dat zijn
de enige echte slachtoffers!
1.3 De rol van het strafrecht
De focus van
de strafrechtelijke aanpak van kinderpornografie is, naast het aanpakken van
mensen die kinderpornografie downloaden of zich daar toegang toe verschaffen,
met name gericht op verspreiders en producenten van kinderpornografie. Bij de
verdenking van seksueel misbruik, vervaardiging van kinderpornografie,
commerciële of grootschalige verspreiding, wordt in beginsel strafrechtelijk
opgetreden.
Zelfs bij het
bezit van naturisten foto’s of films waar een minderjarige op te zien zijn
zonder dat er ergens sprake is van seksueel misbruik, krijgen bezitters van dit
soort beelden al te maken met het strafrecht terwijl er geen enkele sprake is
van een strafbaar feit. De organisaties zoals politie en justitie alle beelden
zelfs van bomen en betonblokken als kinderporno kunnen benoemen, zodat elke
onschuldige burgers die tot de dag van vandaag geen gevoelens voor kinderen
hebben of zelfs iemand te hebben aangeraakt bestraft worden voor het bezit van
kinderporno omdat u uw kind naakt badend heeft vast gelegd op foto en video.
Eventuele
instemming van minderjarigen maakt dit niet anders. Minderjarigen kunnen de
(lange-termijn)gevolgen van deelname aan het maken en het in omloop brengen van
pornografisch materiaal waar zij zelf op staan, anders dan de meeste
volwassenen, niet altijd goed overzien en worden om die reden beschermd door de
wet. Het strafrechtelijk optreden van het openbaar ministerie sluit
hierbij aan.
Waarom zou een
kind last hebben of krijgen van hun eigengemaakte naaktbeelden en of
masturbatie foto’s en films? Dit komt alleen maar omdat juist de overheid dit
soort beelden verafschuwd, terwijl het juist de normaalste zaak ter wereld is
en gros van de mensen hun seksualiteit voor zichzelf of anderen vast legt. Om
deze redenen is het belachelijke dat er mensen zijn die moeilijk doen en
misbruik maken van de situatie als iemand naakt is, Jantje gaat Pietje
chanteren met zijn gemaakte en geplaatste masturbatie filmpjes, terwijl ook
Jantje dit soort filmpjes online heeft staan.
Waar sprake
is van een verdenking van alleen downloaden, bezit of kleinschalige
verspreiding, wordt maximaal ingezet op het voorkomen van herhaald daderschap.
In deze gevallen kan vanuit het perspectief van het vergroten van de veiligheid
gekozen worden voor een buitengerechtelijk traject, waarin snel ingrijpen en snel
starten van adequate daderbehandeling prevaleren.
Een persoon die
iets van internet download is een dader? Volgens deze tekst wel, als ik een
handleiding of een liedje of een zipmap met naturistenfoto’s van het internet
pluk of download ben ik een dader. Hoe kan iemand een dader zijn zonder dat er
sprake is van slachtoffers, een tiener die zijn seksuele daden vrijwillig vast
legt en op internet plaatst kan immers nooit een slachtoffer zijn van eigen
daden. Dit geld ook voor personen die deze beelden bezitten geen enkele dwang
of chantage en misbruik heeft plaats gevonden of andere strafbare feiten hebben
gepleegd, als dader neergezet worden voor het feit dat het zogenaamde
slachtoffer zelf vrijwillig zijn seksualiteit met de buitenwereld gedeeld heeft
via het internet.
1.4 Seksueel digitaal gedrag
door minderjarigen
Het is meer
en meer gebruikelijk dat mensen onderling erotische afbeeldingen van elkaar en
zichzelf uitwisselen via internet of smartphone (het zogenaamde ‘sexting’). Ook
gaan mensen meer en meer contacten aan waarbij zij seksuele handelingen
verrichten voor de webcam. Seksualiteit beleven en uitwisselen op deze manier
gebeurt ook tussen minderjarigen onderling of minder- en meerderjarigen tussen
wie een gering leeftijdsverschil bestaat. In veel gevallen is er sprake van
consensus tussen de betrokkenen, zijn de belangen van de betrokken
minderjarigen door deze vorm van seksualiteit niet geschaad en kan het gedrag
gezien worden als leeftijdsadequaat. Er is dan weliswaar strikt genomen sprake
van vervaardigen of bezitten van kinderpornografie, maar het openbaar
ministerie acht strafrechtelijk optreden in dergelijke gevallen niet opportuun.
Waar wel
schade is, moet goed worden afgewogen of de inzet van het strafrecht de juiste
vorm is om deze schade te beperken en/of te herstellen. Alternatieve
mogelijkheden, zoals het bijsturen van (internet)gedrag of het voorlichten van
minderjarigen en/of hun ouders, kunnen in bepaalde gevallen meer en beter
effect sorteren.
Er zijn ook
gevallen waarin het beeldmateriaal wordt vervaardigd of verspreid met de
bedoeling om dwang uit te oefenen, te pesten of te chanteren. Of waarbij er wel
degelijk sprake is van een groot leeftijdsverschil, soms zonder dat de
minderjarige zich hiervan bewust is. Ook anderszins kunnen de gevolgen van het
vervaardigen en/of verspreiden van het beeldmateriaal voor de minderjarige zeer
ernstig zijn. Leidend criterium bij de afweging of vervolging is aangewezen, is
de schade die is berokkend aan de afgebeelde minderjarige en het belang van deze
minderjarige (en eventuele andere betrokkenen).[2]
Zolang er met
beelden van niet één betrokken persoon meerder of juist minderjarig chantage
gepleegd wordt of slachtoffer zijn van andere pesterijen zijn er geen enkele
slachtoffers, ook de wetgever en de wetgeving maar ook de overheid zelf en de
samenleving moeten naakt niet verafschuwen maar accepteren als een natuurlijk
feit en proces dat nu éénmaal bij het leven hoort. Ieder mens heeft gevoelens
en behoeftes, als mensen zonder seksuele of andere bij bedoelingen het prettig
vinden om naakt te zijn zit er niets anders op dan elkaar te respecteren en te
accepteren. Ook als een persoon zich op het internet zo vrij geeft of juist wel
eigen seksuele behoeftes uitoefent op het internet, door uit eigenwil
vrijwillig beelden van masturbatie of andere vrijpartijen te delen, ieder mens
masturbeert en heeft seks of het nu om jong of oud gaat. Het is niets meer dan
een natuurlijk gedrag en gevoelens die ieder persoon ontwikkeld tijdens de
pubertijd, dit geeft geen enkel mens op de wereld het recht om mensen op het
gedrag aan of af te rekenen of tegen hen te gebruiken. Gedrag en of gevoelens dat
menselijk is word zowel door de persoon die het gedrag afkeurt als de persoon
die het online zet geuit, de één durft het niet openbaar en doet het thuis,
terwijl een ander zijn gevoelens en behoeftes graag met de hele wereld deelt.
Dat is iedereen zijn eigen keuze dat door iedereen en zelfs de overheid en
wetgeving geaccepteerd en gerespecteerd moet worden.
2. OPSPORINGSONDERZOEK
2.1 Doorzoeking
en inbeslagneming
In geval van
verdenking van een strafbaar feit omschreven in art. 240b Sr staan
aan de politie en de officier van justitie twee soorten bevoegdheden
ter beschikking die kunnen leiden tot de inbeslagneming van goederen.
- Op grond van art.
110 Sv kan in een woning een doorzoeking plaatsvinden onder
leiding van een rechter-commissaris (bij spoed art. 97 Sv).
- Daarnaast geeft art. 551 Sv,
in geval van een verdenking van een strafbaar feit als omschreven in art.
240b Sr, aan de in art. 141 Sv bedoelde ambtenaren de bevoegdheid te allen
tijde ter inbeslagneming de uitlevering te vorderen en vervolgens over te
gaan tot inbeslagneming van alle hiervoor vatbare voorwerpen. Zij hebben
toegang tot alle plaatsen waarvan redelijkerwijs vermoed kan worden, dat
daar een zodanig strafbaar feit wordt begaan. In beginsel wordt art. 551
Sv alleen toegepast na toestemming van de officier van justitie.
Bij toepassing
van art. 551 Sv kunnen, bij verkregen toestemming daartoe van de
(hoofd)bewoner, dezelfde opsporingshandelingen in de woning worden toepast als
tijdens een doorzoeking onder leiding van een rechter-commissaris (artt.
97 en 110 Sv). Te denken valt hierbij aan het doorzoeken van de woning, het
maken van foto’s van de woning, het opmeten van vertrekken en dergelijke.
Tijdens de
doorzoeking van de woning worden in beginsel alle digitale en analoge
gegevensdragers van de verdachte die voor het onderzoek van belang
zijn in beslag genomen. Onderzoek aan inbeslaggenomen gegevensdragers
kan immers inzicht geven in het gedrag van de verdachte ten opzichte van
kinderpornografie. Contacten, eventuele kinderpornografische netwerken of
aanwijzingen voor door verdachte gepleegd seksueel misbruik kunnen vastgesteld
worden.
Daarnaast
kunnen voorwerpen die bewijs kunnen leveren voor een redelijke verdenking van
daadwerkelijk door de verdachte of anderen gepleegd misbruik van minderjarigen
in beslag worden genomen. Verder kunnen opnames gemaakt worden van de woning
van de verdachte en de verschillende vertrekken daarvan. Deze opnames kunnen
gebruikt worden om de pleegplaats van (eventueel in andere onderzoeken)
aangetroffen kinderpornografisch materiaal en jegens een minderjarige gepleegd
seksueel misbruik te bepalen. Hiervoor is vergelijkingsmateriaal van
achtergronden, woningen en meubels noodzakelijk.
Waar is de
privacy van het gezin en de zogenaamde verdachte? Daar wandelen de
overheidsinstanties gewoon overheen, als jij als naturist voor naturistenfoto’s
veroordeeld of als verdachte word gezien heeft het hele gezin geen enkele
privacy meer. Hoe iemand leeft, welke familie foto’s er aan de muur hangen net
als kunst, de lampen en gordijnen die er in huis hangen, hoe de slaapkamer,
douche en toilet eruit zien, want je zou wel eens een kind hebben misbruikt of
gaan misbruiken. En als er maar een meubel of stukje behang of lamp maar
overeen komt met die bij jou in huis, dan ben je al meteen verdachten en staat
de politie voor de deur.
Het kan ook
noodzakelijk zijn om andersoortig materiaal in beslag te nemen, te weten
gegevensdragers met foto- en filmmateriaal dat niet direct als strafbaar
materiaal in de zin van art. 240b Sr valt aan te merken. Het gaat dan
bijvoorbeeld om al dan niet heimelijk gemaakte foto’s en films van
minderjarigen, waarop geen betrokkenheid bij seksuele gedragingen is te zien of
waarbij de vraag of het gaat om seksuele handelingen niet op korte termijn
eenvoudig is te beantwoorden. Dit materiaal bestaat vaak uit opnames die op
vakantie, op straat en bij gelegenheden waar veel minderjarigen komen zijn
gemaakt, al dan niet door de verdachte zelf. Ook betreft het vaak materiaal dat
voortgekomen is uit (hobbymatige) modelfotografie van minderjarigen of als
“kunstuitingen” of “naturistisch” wordt bestempeld. Gelet op de kennelijke
houding van verdachte tegenover seksualiteit en/met minderjarigen of zijn wijze
van omgaan met dit materiaal en/of minderjarigen en eveneens op de huidige
mogelijkheden tot digitale manipulatie van dit materiaal tot strafbaar
materiaal, kan het wenselijk zijn dat dit materiaal niet aan verdachte wordt
teruggeven. [3] Of inbeslagneming van dergelijke materiaal
noodzakelijk is, is ter beoordeling van de rechter-commissaris (in het geval
van art. 97 of 110 Sv) of de officier van justitie (in het geval van art. 551
Sv) onder wiens leiding danwel verantwoordelijkheid de doorzoeking plaatsvindt.
Met andere
woorden kunnen foto’s van in bad zittende of spelende kinderen of foto’s van de
voetbalvereniging en naturistenfoto’s bestrafbaar en kinderporno gemaakt omdat
je eventueel die beelden van minderjarigen kan seksualiseren. Ook dit is een
argument dat nergens op slaat, een persoon moet wel zo geestesziek zijn om
zoiets te gaan doen, überhaupt als de overheid al zo denkt of de conclusie
trekt lopen daar de grootste en ziekste geesten rond. Geen enkel normaal mens
en vooral geen enkele naturist die zoiets doen zou, een persoon met een zieke
geest heeft al genoeg aan een onschuldige profielfoto van sociaalmedia. Het
draait niet om de manipulatie van naaktfoto’s van het zogenaamde slachtoffer,
door op bestaande legele porno foto’s van achttienplus het hoofd van iemands
profielfoto te plakken en er is al porno om iemand belachelijk te kunnen maken en
te chanteren.
2.2 Behandeling
en registratie van inbeslaggenomen materiaal en onderzoek daaraan
Het
inbeslaggenomen materiaal wordt uiterst zorgvuldig behandeld en geregistreerd.
De beoordeling of een afbeelding een strafbare afbeelding is, geschiedt onder
verantwoordelijkheid van de officier van justitie door daartoe bevoegde
opsporingsambtenaren.
Niet zelden
is de hoeveelheid inbeslaggenomen gegevensdragers of de hoeveelheid zich daarop
bevindende bestanden bijzonder omvangrijk. Daarnaast volgen de digitale
ontwikkelingen op internet en binnen de techniek van gegevensdragers elkaar in
hoog tempo op. De officier van justitie weegt daarom ook af in hoeverre het
noodzakelijk is de gehele collectie van afbeeldingen of slechts delen ervan te
onderzoeken en op welke wijze dat dient te gebeuren. Zo kan gekozen worden voor
het nemen van representatieve steekproeven [4] of toepassing van
specifieke software of methodieken.
2.3 Beoordeling
van de strafbaarheid van het materiaal
Op grond van
art. 240b Sr is een strafbare afbeelding een afbeelding van een (kennelijk)
minderjarige, die (schijnbaar) betrokken is bij een seksuele gedraging. Een
seksuele gedraging is in ieder geval iedere gedraging die valt onder de in
het Wetboek van Strafrecht beschreven zedendelicten.
Het antwoord
op de vraag of een afbeelding wel of niet strafbaar is, hangt af van de mate
waarin er sprake is van een normale afbeelding van een (al dan niet geheel of
gedeeltelijk ontblote) minderjarige in de gezinssfeer. Er is sprake van een
normale afbeelding van een geheel/gedeeltelijk ontblote minderjarige in de
gezinssfeer, wanneer de afgebeelde gedraging past bij een minderjarige van die
leeftijd en de gedraging is vastgelegd in een omgeving en in een context waarin
een minderjarige normaal verkeert.
Geen enkele
afbeelding en seksuele gedraging van een minderjarige vanaf de leeftijd van 10
jaar kan als kinderporno of gedraging dat niet bij de leeftijd past worden
gekwalificeerd worden, als een kind het 10de levensjaar heeft
bereikt begint men in de normale ontwikkeling met het ontdekken en
experimenteren van het lichaam en de geslachtsdelen. Masturbatie is ook een
fase van de geslachtsdelen en de gevoelens die men krijgt bij aanraking van de
geslachtsdelen, de aanraking worden als snel prettig gevonden en krijgt de
jongen een stijve penis en wordt van een meisje de vagina nat. Door de stijve
penis of de vagina te blijven aanraken word het gevoel nu juist nog lekkerder
en komen ze voor het eerst klaar.
Als in een
naturisten familie de zoon tijdens het slapen of het ontbijt een stijve penis
heeft door een ochtend erectie is dat een onschuldig en natuurlijk verschijnsel,
en heeft dit op geen enkele manier een seksuele lading of bedoeling, ook babys
kunnen op elk ongewenst moment een stijve penis krijgen.
Zelfs als een
naturisten foto per ongeluk iets meer de penis of vagina in beeld komen, word
zelfs deze onshuldige foto door de wetgeving als kinderporno bestempeld zonder
het maar iets met seksuele opwinding, handelingen en of kindermisbruik te maken
heeft. Als naturist zijnde zou je onderhand verplicht zijn een opleiding tot
fotograaf en advocaat of rechten gehad hebben, om zonder maar één risico te
lopen om per ongeluk zonder opzet kinderporno te produceren als je per ongeluk
de camera te laag houdt of nog ingezoomd hebt en plots dichtbij een foto maakt.
Een
onnatuurlijke pose en/of het toevoegen van bijkomende onnatuurlijke attributen
geven de afbeelding een onnatuurlijk karakter en (kunnen) maken dat de
afbeelding als een seksuele gedraging moet worden gekwalificeerd [5]. Te denken valt
hierbij aan het (laten of dwingen tot het) aannemen van een seksualiserende
houding, het poseren in seksualiserende en niet bij de leeftijd van de
minderjarige en de situatie passende kleding, make-up of met voorwerpen of in
een dusdanige houding dat nadruk op geslachtsdelen of andere lichaamsdelen
(bijvoorbeeld billen of borsten) ligt.
Volgens jurisprudentie van
de HR [6] is een strafbare afbeelding allereerst een “ afbeelding van een gedraging van expliciet seksuele
aard, zoals die aan de hand van de afbeelding zelf kan worden vastgesteld,
waaronder begrepen het op zinnenprikkelende wijze tonen van de geslachtsdelen
of de schaamstreek. Het gaat hierbij om een gedraging die reeds door haar
karakter strekt tot het opwekken van seksuele prikkeling”.
Daarnaast is
ook strafbaar de minder expliciete afbeelding “ die weliswaar niet een gedraging van expliciet
seksuele aard in de hiervoor aangegeven zin toont, maar die, gelet op de wijze
waarop zij is tot stand gekomen eveneens strekt tot het opwekken van seksuele
prikkeling. Hierbij kan het gaan om een afbeelding van iemand in een houding of
omgeving die weliswaar op zichzelf of in andere omstandigheden
"onschuldig" zouden kunnen zijn, maar die in het concrete geval een onmiskenbaar
seksuele strekking heeft.”
Dit leidt tot
de volgende beoordelingscriteria:
a. Karakter
van de afbeelding
Afbeelding
van een seksuele gedraging in de zin van art. 240b Sr is een afbeelding van een
minderjarige:
- betrokken bij een gedraging zoals omschreven in de
Titel XIV van het Wetboek van Strafrecht, Misdrijven tegen de zeden;
- in een onnatuurlijke pose;
Voor
strafbaarheid is nodig dat het om een onnatuurlijke houding in seksuele zin
gaat. Een houding kan eerder als zodanig worden aangemerkt, als deze bijvoorbeeld
is aangenomen in een onnatuurlijke (bijvoorbeeld studio-) omgeving, in niet bij
de leeftijd of normale, huiselijke situatie passende kleding of omgeven door
voor de minderjarige ongebruikelijke attributen. Dit in tegenstelling tot
dezelfde pose, die in een ogenschijnlijke huiselijke, “natuurlijke” omgeving en
ogenschijnlijk spontaan is aangenomen.
- in een duidelijk seksueel getinte houding;
- waarbij de nadruk op de geslachtsdelen is gelegd of
- waarbij uit het totale beeld duidelijk is dat het
gaat om de geslachtsdelen.
Bijvoorbeeld:
- (al dan
niet bedekte) borsten, billen of geslachtsdelen worden door de houding
prominent naar voren en/of in beeld gebracht;
- de kleding
is dusdanig onthullend of strak over lichaamsdelen getrokken, dat borsten/billen/geslachtsdelen
nadrukkelijk in beeld worden gebracht;
- de
foto/film is genomen vanuit “kikvorsperspectief” of een ander, ongebruikelijk
camerastandpunt (bijvoorbeeld van onder naar boven gefotografeerd/gefilmd om
nadruk op bepaalde lichaamsdelen of het ondergoed te leggen);
- op de
foto/film vallen bepaalde lichaamsdelen (hoofd, handen, voeten) buiten het
beeld omdat de focus op bepaalde andere lichaamsdelen of het ondergoed is;
- de
geslachtsdelen/het ondergoed bevinden zich in het midden van de foto/film of
vullen een groter deel van de afbeelding dan de rest van het lichaam;
- de
borsten/billen/geslachtsdelen zijn niet prominent in beeld, maar zijn net of
deels zichtbaar door de aangenomen houding of gedragen kleding;
- seksueel
geduide gebaren, zoals halfgeopende mond, “zwoel” kijken, handen onder kleding
(aanraking van borsten/billen/geslachtsdelen suggererend), het zuigen op of
likken aan een vinger, het houden van handen onder borsten, op billen of
heupen, enzovoorts;
- een hand
van een ander persoon is te zien, die de minderjarige in een bepaalde positie
zet of dwingt of lichaamsdelen buiten beeld houdt;
- de
oorspronkelijke (eventueel “natuurlijke”) achtergrond is in de afbeelding
weggehaald, waardoor de nadruk is komen te liggen op bepaalde lichaamsdelen of
de geheel of gedeeltelijke naaktheid van de minderjarige.
Zelfs het
vastleggen of vergroten en of inzoomen op bepaalde lichaamsdelen dat ook de
geslachtsdelen zoals penis, balzak, anus, vagina en borsten is per definitie
niet al meteen porno of seks en lustopwindend. Voor elke normale
geestesgesteldheid zullen dit geen lust opwekkende beelden zijn, maar beelden
van het menselijke lichaam en geslachtsdelen niets meer is dan een hand, neus,
voet, oor, arm of been. Waarom en met welke reden gaat de overheid ons
verbieden de schoonheid en of de lichamelijke ontwikkelingen van het menselijke
lichaam vast te leggen op foto of video?
b. Context
van de afbeelding
Afbeelding
van een seksuele gedraging in de zin van art. 240b Sr is de afbeelding van een
minderjarige met bijkomende onnatuurlijke (geregisseerde) factoren,
bijvoorbeeld:
- bepaalde kleding
Het gaat om
kleding die een erotiserend(e) karakter of werking heeft of beoogt en niet bij
de (leeftijd van de) minderjarige past, zoals schoenen met hoge hakken,
schoenen in een te grote maat (bedoeld voor volwassenen), lingerie, strings,
kanten (onder)kleding, jarretels, netpanty’s of –kousen, SM(-achtige) kleding,
lederen kleding, rubberen kleding;
- voorwerpen, attributen
Bijvoorbeeld
veel make-up, seksattributen (dildo’s, vibrators, veren boa’s), SM- en
bondageattributen (handboeien, zweepjes, maskers);
- een omgeving waar een minderjarige normaal niet in
verkeert
Ook de
wetgeving houdt hier weer geen enkele rekening met de ontwikkeling van het
kind, tijdens de seksuele ontwikkeling gaan ook minderjarige opzoek naar
seksspeeltjes voor hun eigen bevrediging. Zoals het opzoek gaan in de
ouderslaapkamer naar condooms dildo’s of zelfs een vibrator of andere
seksspeeltjes van de ouders, na deze gevonden te hebben worden de speeltjes
vanuit nieuwsgierigheid gebruikt, en de handelingen met een seksspeeltje of
alleen het speeltje zelf in de hand te houden vast gelegd met de camera om deze
speeltjes of seksuele ervaringen met andere te delen. Continu wordt er door de
wetgeving aan de seksuele ontwikkeling en de behoeftes voorbij gegaan en wordt
er net gedaan of kinderen geen seksuele gevoelens, interesses en ontwikkeling
hebben en elk kind dat een gevonden dildo of vibrator van moeders gevonden
heeft en zo op de foto ge poseert staat seksueel misbruik en kinderporno is.
Elk kind dat seksuele interesses heeft en in de ouderslaapkamer opzoek gaat
naar 18+ speeltjes ze wel zou vinden, het kan gaan om alleen het showen voor de
fun, kijk mijn ouders hebben en gebruiken ook seksspeeltjes. Of van kijken hoe
het voelt als een piemel het lichaam binnen gaat, en gebruikt daar de vibrator
of dildo van moeders voor.
Zo is ieder
kind met zijn of haar eigen seksuele ontwikkeling bezig, en ontdekt men zelf de
lekkere plekjes van het eigen lichaam.
Het feit dat
een minderjarige in een kunstmatige studio-omgeving is gefotografeerd, maakt
die omgeving nog niet meteen tot een voor die minderjarige onnatuurlijke
omgeving waar hij/zij normaal niet verkeert. Dit is echter anders als de omgeving
waarin de minderjarige afgebeeld wordt bijvoorbeeld een sfeer van prostitutie
of een anderszins seksuele sfeer bedoelt weer te geven.
Als “niet
onnatuurlijke omgeving” moeten worden gezien de huiselijke sfeer van de
minderjarige of een voor de minderjarige veilige omgeving waarbinnen naturisme
en nudisme voor de minderjarige normaal zijn;
- wijze van totstandkoming
De wijze van
totstandkoming van de afbeelding kan deze een “kennelijk seksuele strekking”
geven. Zo kan er sprake zijn van het bewerken van beelden door toevoegen van
(gesproken) teksten, samenvoegen van beelden, uitsnijden van delen, weghalen
van oorspronkelijke elementen en achtergronden, waardoor een seksuele strekking
is verkregen. Ook kan sprake zijn van het (al dan niet heimelijk) maken van
opnames, waarbij het standpunt van de camera, de regievoering door de verdachte
of het inzoomen op een slachtoffer de nadruk legt op bepaalde lichaams- of
geslachtsdelen of handelingen.
Volgens
dezelfde wetgeving mag je niemand regisseren om een bepaalde actie of houding
aan te nemen, als er een foto of film gemaakt word en er plots kinderen door
het beeld lopen. Als kinderen net te dicht langs een cameralens lopen en
onverwachts de geslachtsdelen groot in beeld komen, is dit al een aanname en
een veroordeling van de productie van kinderporno. Juist m dit soort misstanden
te voorkomen zou je juist op zo’n moment moeten regisseren, maar als je juist
beelden, momenten of bepaalde standen en poses gaat regisseren komen de beelden
niet meer spontaan en natuurlijk over maar juist gemaakt.
2.4 Verwerking
van het materiaal ten behoeve van de rechtszaak
Om ieder
risico van (verdere) verspreiding van het kinderpornografisch materiaal te
voorkomen, wordt het op geen enkele wijze onderdeel van het procesdossier.
Teneinde
inzicht te verschaffen in de omvang en aard van het materiaal omschrijft de
verbalisant het door hem/haar onderzochte beeldmateriaal (of een
representatieve selectie daarvan) met gebruikmaking van de basisfactoren zoals
genoemd in de Richtlijn voor strafvordering Kinderpornografie en de
elementen van art. 240b Sr. De in het beeldmateriaal zichtbare strafbare
elementen worden opgenomen in de zogenaamde “collectiescan”, die een
representatief beeld geeft van de totaal onderzochte collectie beeldmateriaal.
Het openbaar ministerie verwerkt deze strafbare elementen vervolgens
in de tenlastelegging.
De context
verspreiding of het risico hiervan is ook een overbodig punt, mensen die
inderdaad de echte beelden van kinderporno waarop kinderen door ouderen gedwongen
worden sex met hen te hebben. Als de producent van deze beelden bezit en
verspreid onder andere kindermisbruikers en pedofielen die kinderen seksueel
misbruiken en binnen dringen, maar een minderjarige die onder de douche of in
bad zit, op een naaktcamping of strand, of in een sauna zit is op niet één
manier kinderporno en seksueel prikkelend dus kan nooit strafbaar zijn. Ook als
een minderjarige zelf er vrijwillig voor gekozen heeft beelden van eigen
masturbatie op welke manier dan ook te delen met de buitenwereld zou niet
strafbaar gesteld mogen en moeten worden, het is een eigen keuze van de persoon
zelf en iedereen mag beslissen wat men met het eigenlichaam doet, zoals het
nemen van een piercing als een naakte fotoshout bij een fotograaf als kunt of
om de schoonheid van het eigen lichaam vast te leggen.
Voor een goed
beeld van de verdachte of de te nemen beslag- en vervolgingsbeslissing, ten
behoeve van gedragskundige rapportages of ten behoeve van de beslissing te
nemen door de rechter, kan het noodzakelijk zijn in
het proces-verbaal aandacht te besteden aan gevonden ander en/of
niet-strafbaar materiaal (zoals legale pornografie of materiaal waaruit andere
(seksuele) voorkeuren naar voren komen).
In deze tekst
blijkt dat blijkbaar ook politie en justitie bezig zijn met discriminatie over
iemands geaardheid, en wordt iemand dus ook afgerekend op geaardheid en of
seksuele voorkeur.
Daarnaast
stelt de verbalisant een zogenaamde toonmap samen met een beperkte maar
representatieve hoeveelheid strafbaar materiaal. Uitgangspunt bij het
selecteren van deze als voorbeeld dienende afbeeldingen is dat de selectie een
voor de te nemen beslissingen representatief en zo volledig mogelijk beeld
geeft van het inbeslaggenomen materiaal. In deze toonmap kunnen, in overleg met
de officier van justitie en afhankelijk van de
overige bewijsmiddelen in de zaak, ook afbeeldingen worden opgenomen
die gelet op de stand van de wetgeving en jurisprudentie niet onverkort (en
zonder bijkomend bewijs) kunnen gelden als strafbare handeling, maar die een
goed beeld kunnen geven van het (internet)gedrag van de verdachte, zijn
voorkeuren of intenties of die mogelijk ook ontlastend kunnen werken.
Deze toonmap
wordt ter beschikking gesteld aan de officier van justitie die deze als stuk van
overtuiging zo nodig voorafgaand aan of op de zitting aan de zittingsdeelnemers
kan tonen. Deze stukken worden niet aan het dossier toegevoegd en na de zitting
door de officier van justitie weer ingenomen. Deze afbeeldingen zijn
voorafgaand aan de zitting voor de procesdeelnemers beschikbaar om ingezien te
worden. Dit wordt door de officier van justitie in de dagvaarding of
andere aan de dagvaarding voorafgaande correspondentie aan de verdediging en
de rechtbank aangegeven.
2.5 Bewaren van het materiaal
ten tijde van de rechtsgang en vernietiging daarna
Het openbaar
ministerie (zowel in eerste als in de tweede lijn) draagt zorg voor een
zorgvuldige afhandeling van de afbeeldingen die als stuk van overtuiging ter
beschikking zijn gesteld aan de officier van justitie. Deze afbeeldingen en
gegevensdragers worden in een beveiligde omgeving in een kluis op
het parket opgeslagen en blijven ook voor een eventuele behandeling
in tweede aanleg beschikbaar. Het openbaar ministerie draagt na het onherroepelijk worden
van de strafzaak zorg voor het vernietigen van de toonmap.
3. Vervolging
3.1 Vervolging van verdachten
De beslissing
om een verdachte wel of niet te vervolgen, en zo ja op welke wijze,
wordt genomen met inachtneming van de in hoofdstuk 1 beschreven achtergronden
en belangen.
3.2 Beslagbeslissing
3.2.1 Gezamenlijkheid van
voorwerpen
De beslissing
over het beslag wordt genomen op basis van de staat van het
inbeslaggenomen goed ten tijde van de inbeslagneming. Zo wordt een computer met
daarin een of meerdere harde schijven beoordeeld als één geheel, ook al zijn de
harde schijven in de loop van het onderzoek wellicht gescheiden geweest van de
computerkast. In de jurisprudentie wordt dit ook wel aangeduid als
“een gezamenlijkheid van voorwerpen met betrekking tot welke het
bewezenverklaarde is begaan”[7].
Deze
gezamenlijkheid van voorwerpen (bijvoorbeeld de computer met één of meer harde
schijven waarop kinderporno is aangetroffen) kan worden beschouwd als een
voorwerp met behulp waarvan het feit is begaan of voorbereid, dat bovendien –
in zijn geheel dus – van zodanige aard is dat het ongecontroleerde bezit
daarvan in strijd is met de wet of het algemeen belang en is daarmee vatbaar
voor onttrekking aan het verkeer (art. 36c Sr).
3.2.2 Computerkasten
en laptopbehuizingen
Met
betrekking tot computerkasten en laptopbehuizingen van computers waarop
strafbaar materiaal is aangetroffen wordt, zodra het onderzoek dat toelaat,
gehandeld als ware deze onttrokken verklaard (art. 116 lid 2 Sv) of wordt
– in geval verdachte geen afstand heeft gedaan – een machtiging tot
vernietiging (art. 117 Sv) gegeven.
3.2.3 Harde schijven
en andere gegevensdragers
De uit de
computerkast verwijderde harde schijven en alle andere gegevensdragers waarop
kinderpornografie of ander strafbaar of relevant materiaal is aangetroffen dat
aan de rechter wordt voorgelegd, dienen – ongeacht of afstand is
gedaan – te worden gedeponeerd. Het beslag op deze goederen wordt eerst na
het onherroepelijk worden van de zaak afgedaan, conform
het vonnis of de opdracht van de officier van justitie.
Gegevensdragers
waarop weliswaar geen strafbaar materiaal is aangetroffen, maar wél materiaal
waarmee in de toekomst kinderpornografische afbeeldingen zouden kunnen worden
samengesteld (bijvoorbeeld schoolfoto’s of (heimelijk) gemaakte foto’s van
kinderen in zwembaden of speeltuinen) zijn gelet op art. 36d Sr vatbaar voor
onttrekking aan het verkeer omdat het ongecontroleerde bezit daarvan in strijd
is met het algemeen belang.
3.2.4 Vermenging van
strafbaar en niet-strafbaar materiaal
Het komt
regelmatig voor dat een verdachte op een gegevensdrager zowel
kinderpornografisch materiaal als andere, niet-strafbare (vaak privé)bestanden
heeft verwerkt of opgeslagen. Daarmee heeft de verdachte strafbaar en
niet-strafbaar materiaal vermengd. Een verzoek van een verdachte na de
inbeslagneming van computers en andere gegevensdragers dan ook (al dan niet ter
terechtzitting) om teruggave van ofwel de gegevensdragers ofwel de
niet-strafbare bestanden op die gegevensdragers, wordt in beginsel niet
ingewilligd. Daartoe is het volgende redengevend:
- De keuze om
deze bestanden met elkaar te vermengen dient geheel voor risico van de
verdachte te komen.
- De
opsporingscapaciteit en de forensische software zijn niet ingericht noch
bedoeld om alle bestanden van een gegevensdrager (bij een gemiddelde computer
zijn dat er al snel 100.000 of meer) stuk voor stuk en minutieus op
strafbaarheid te onderzoeken, te wissen, te kopiëren of van andere bestanden te
scheiden. Bovendien is bijzondere expertise nodig voor het beoordelen van
afbeeldingen. Het zoeken naar afbeeldingen vereist eveneens bijzondere
expertise; niet alle bestanden binnen een gegevensdrager zijn immers “vindbaar”
of te openen (bijvoorbeeld door encryptie) en strafbaar materiaal kan in
ogenschijnlijk andersoortige bestanden verstopt zitten.
- Bij de
huidige stand van de digitale technieken is het “wissen” van bestanden van een
gegevensdragers niet waterdicht: er kan niet gegarandeerd worden dat (delen
van) de bestanden niet achterblijven op de gegevensdrager en (met tegenwoordig
vrij algemeen verkrijgbare software) weer teruggehaald kunnen worden. Bovendien
ontwikkelt de techniek zich dusdanig snel, dat mogelijkheden tot terughalen van
bestanden die nu niet bestaan, wellicht morgen algemeen goed zijn geworden.
Derhalve kan bij teruggave van gegevensdragers of losse bestanden geen garantie
worden gegeven dat politie en openbaar ministerie geen kinderpornografie
(terug) in de samenleving brengen en vormen de werkzaamheden hiervoor een
onaanvaardbare werkbelasting voor de opsporingsinstanties [8].
Om deze
laatste reden worden in beginsel ook geen gegevensdragers teruggegeven die niet
op inhoud onderzocht zijn, beschadigd, onleesbaar of niet te openen zijn.
Dus als een
persoon op een één of andere manier ongezien en ongewild per ongeluk op welke
manier en wijze dan ook zonder zelf weet van het bezit of het downloaden ervan,
kunnen deze bestanden tussen of op een locatie terecht komen waar voor de
eigenaar van de computer of welke opslagmateriaal dan ook belangrijk zijn zoals
privé foto’s van overleden dierbare, maar ook tussen contracten en andere
belangrijke documenten. Als deze gegevensdragers in beslag genomen zijn wordt
er een deel van iemands geschiedenis en of jeugd afgepakt, een stuk uit het
verleden van je leven. Als vervolgens deze gegevensdragers zelfs nog vernietigt
gaan worden dan wis je express iemands verleden, herinneringen van vakanties of
van personen die nu overleden zijn. Deze herinneringen die je op beeld had
worden je nu express ontnomen, hier is geen enkel goed woord voor over, deze
zelfde corrupte politie en justitie zetten alles op alles als na een inbraak
deze spullen met emotionele waarde terug te brengen naar de eigenaar, terwijl
dit tuig zelf persoonlijke, belangrijke en emotionele bezittingen van mensen
afpakt en laat vernietigen.
Over de
financiële schade van alle in beslag genomen apparatuur heb ik nog niet
gesproken, maar ook apparatuur dat onvervangbaar is. En men vergeet de schade
die een zogenaamde dader en het gezin maar ook de overige familieleden het hele
leven met zich mee dragen.
Deze schades
zijn nooit met geen enkel geldbedrag of wat en hoe dan ook goed te maken, de
schade en vloek op naam van de zogenaamde dader die een onschuldige naturist of
tiener het leven licht zoals het onterecht niet meer krijgen van een V.O.G.
zonder ooit één vlieg te hebben kwaad gedaan!
Dit is het leed
dat Nederlandse Overheid heet!
OVERGANGSRECHT
De
beleidsregels in deze aanwijzing hebben onmiddellijke gelding vanaf
de datum van inwerkingtreding.
[1] Tweede
Kamer, vergaderjaar 1994–1995, 23 682, nr. 5 en Tweede Kamer, vergaderjaar
2001–2002, 27 745, nr. 6.
[2] Zie: https://www.om.nl/onderwerpen/kinderporno/ onder
Pubers in beeld.
[3] Hierbij
kan bovendien worden overwogen dat onbekend is of de verzorgers of opvoeders
van die afgebeelde minderjarigen hebben ingestemd met het maken van de afbeeldingen
of dat het van de kant van de gefotografeerde op prijs wordt gesteld
dat verdachte over die foto’s kan blijven beschikken (Hof
’s-Hertogenbosch,10-7-2007, 20-000513-07, niet gepubliceerd.
[4] Zie
HR 24 juni 2014, ECLI:NL:HR:2014:1497.
[5] Kamerstukken II 1994/95, 23 682,
nr. 5, p. 9-11; Kamerstukken II 1994.95,
67-4005 e.v..
[6] Zie
HR 7 december 2010, ECLI: NL:HR:2010:BO6446.
[7] Zie
HR 12 juli 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ2488; Hof Amsterdam 26 april 2013,
ECLI:NL:GHAMS:2013:BZ8885; AG Knigge in zijn conclusie bij HR 14 januari 2014,
ECLI:NL:PHR:2013:2390; Hof Den Bosch, 10 februari 2014, ECLI:NL:GHSHE:2014:317.
[8] Zie Rechtbank Den Haag, 26 november 2010,
ECLI:NL:RBSGR:2010:BO5163; Rechtbank Amsterdam, 2 juli 2013, RBAMS:2013:3947;
Hof Amsterdam, 13 september 2013,23-002993-13 (niet gepubliceerd); Rechtbank
Noord-Holland/ Haarlem, 26 maart 2015, ECLI:NL:RBNHO:2015:2996.
Reacties
Een reactie posten